طبقه‌بندی کلاس های آتش نشانی

تجهیزات آتش نشانی انواع بسیار مختلفی دارند و هر کدام از آن ها مناسب نوع خاصی از حریق می باشند.  کپسول آتش نشانی یکی از کاربردی ترین تجهیزات برای اطفای حریق است و انواع مختلفی دارد که در هنگام انتخاب و خرید آن باید به این موضوع توجه داشته باشید و مناسب ترین نوع را برای کاربرد مورد نظر خود تهیه کنید.

اطفای حریق

اطفای حریق مجموعه اقداماتی است که برای خاموش کردن یا کنترل آتش‌سوزی انجام می شود و می توانیم آن را به دو دسته اطفای دستی و اطفای خودکار یا اتوماتیک تقسیم کنیم. در اطفای حریق دستی از تجهیزات آتش نشانی دستی و غیر خودکار مانند کپسول آتش نشانی، شنلگ آب، شن، پتو و غیره استفاده می شود. اما در اطفای حریق خودکار از سیستم های خاموش کننده اتوماتیک استفاده می شود.

سیستم اطفای حریق سیستمی است که به منظور حفاظت افراد در برابر آتش‌سوزی در ساختمان ها نصب می شود و به صورت دستی یا اتوماتیک در زمان آتش‌سوزی فعال می شود. سیستم های اطفای حریق با توجه به نوع آتش از مواد و تجهیزات مناسب برای خاموش کردن آتش استفاده می کنند. این مواد شامل آب، فوم، گاز کربن دی اکسید، مواد شیمیایی خیس یا خشک و غیره می شود. انواع سیستم های اطفاء حریق شامل سیستم های اسپرینکلر، سیستم اطفای حریق گازی، سیستم های شیمیایی خشک، سیستم های فوم و غیره می شوند.

انواع کلاس های آتش نشانی

آتش‌سوزی دارای کلاس های مختلفی است که هر کلاس مربوط به نوعی از آتش‌سوزی می شود. آشنایی با این کلاس ها برای انتخاب مناسب ترین تجهیزات آتش نشانی اهمیت بسیار زیادی دارد. به یاد داشته باشید که استفاده از کپسول آتش نشانی یا سایر تجهیزاتی که برای نوع خاص آتش‌سوزی مناسب نباشد نه تنها کمکی به خاموش کردن آتش نمی کند بلکه ممکن است صدمات مالی و جانی شدیدی را هم به شما وارد کند. کلاس های آتش‌سوزی ر ا به شش گروه A, B, C, D, E, F تقسیم بندی می‌ کنند که هر یک از آن ها از نظر مواد آتش زا و تجهیزات مناسب اطفای حریق با هم فرق دارند.

• کلاس A

کلاس A به آتش‌سوزی مواد خشکی که بعد از سوختن به خاکستر تبدیل می شوند، اشاره دارد. این نوع آتش‌سوزی به دلیل سوختن کاغذ، مقوا، پارچه، لباس، لوازم چوبی و لوازم منزل ایجاد می شود.  تمامی این مواد بعد از سوختن به خاکستر تبدیل می شوند و از آن جایی که حرارت آتش در خاکستر باقی می ماند احتمال از نو شروع شدن آتش‌سوزی در این مورد وجود دارد.

برای اطفای حریق در کلاس A باید از خاموش کننده هایی که حاوی آب هستند استفاده شود تا آب حرارت خاکستر را از بین ببرد و مانع از سوختن دوباره آن شود. تجهیزات آتش نشانی حاوی آب و گاز برای خاموش کردن آتش در این کلاس بهترین انتخاب می باشند، البته از خاموش کننده های حاوی فوم و خاموش کننده های پودری نیز می توان در این موارد استفاده کرد.

• کلاس B

کلاس B مربوط به آتش‌سوزی هایی می شود که به دلیل سوختن مایعات قابل اشتعال مانند روغن ها، نفت، بنزین و غیره ایجاد شده اند. برای خاموش کردن این نوع آتش‌سوزی نمی توان از آب استفاده کرد بلکه باید از تجهیزات خاموش کننده و کپسول آتش نشانی حاوی فوم استفاده کنیم. زیرا چگالی فوم کم است و می تواند سطح روغن و مایعات قابل اشتعال را بپوشاند و مانع رسیدن اکسیژن به آتش شود و به این ترتیب آتش را خاموش کند. خاموش کننده های پودری نیز در این مواقع به خاموش کردن آتش کمک می کنند.

• کلاس C

آتش‌سوزی که به علت اشتعال یا انفجار گازها ایجاد شده باشد در کلاس C قرار می گیرد. از جمله گازهایی که قابلیت اشتعال و انفجار را دارند و در زمان کار با آن ها باید بسیار مراقب بود می توانیم به پروپان، بوتان، متان، اتان، LPG و غیره اشاره کنیم. در اطفای حریق مربوط به این کلاس می توانید از خاموش کننده های پودری استفاده کنید.

• کلاس D

کلاس D مربوط به آتش‌سوزی فلزات قابل سوختن مانند آلومینیوم، منیزیم، سدیم، لیتیوم و غیره می شود. فلزات رسانای حرارت هستند و سبب گسترش آتش‌سوزی می شوند. بهترین کپسول آتش نشانی برای خاموش کردن آتش این کلاس، کپسول های پودری هستند. به یاد داشته باشید که برای اطفای این نوع حریق نباید از تجهیزات آتش نشانی حاوی آب استفاده کنید زیرا آب این نوع آتش‌سوزی را بیشتر می کند.

• کلاس E

آتش‌سوزی کلاس E آتش‌سوزی های مرتبط با الکتریسیته می باشد و از سوختن سیم ها و یا آتش‌سوزی به دلیل اتصالی کردن قطعات الکترونیکی و خرابی بوردها و غیره ایجاد می شود. برای خاموش کردن این نوع آتش‌سوزی حتما باید از خاموش کننده هایی استفاده کنیم که رسانای برق نباشند مانند خاموش کننده های دی  اکسید کربن که یکی از بهترین انتخاب ها برای اطفای حریق کلاس E است.

از آن جایی که آب رسانای برق است به هیچ وجه برای خاموش کردن آتش‌سوزی در این کلاس نباید از خاموش کننده های حاوی آب استفاده کنید زیرا سبب می شود آتش‌سوزی بیشتر شده و همچنین احتمال بروز برق گرفتگی را نیز افزایش می دهد. خاموش کننده های پودری نیز در این مواقع مناسب می باشند و به خاموش کردن آتش کمک می کنند.

• کلاس F

کلاس F مربوط به آتش‌سوزی مواد خوراکی و روغن های خوراکی می شود. برای اطفای حریق این کلاس باید از کپسول آتش نشانی مواد شیمیایی مرطوب (Wet Chemical) استفاده کنید. استفاده از خاموش کننده های CO2، کف و پودر و گاز توصیه نمی شود. همچنین به هیچ وجه از آب برای خاموش کردن این نوع آتش‌سوزی استفاده نکنید زیرا آب این آتش را بیشتر می کند. برای اطفای حریق کلاس F استفاده از پتو نیز گزینه مناسبی می باشد.

 

کپسول مناسب هر کلاس آتش نشانی

کپسول آتش نشانی یکی از کاربردی ترین تجهیزات آتش نشانی است که در انواع مختلفی وجود دارد و هر نوع از آن نیز برای اطفای حریق کلاس آتش‌سوزی خاصی مناسب می باشد. برخی از این کپسول ها نقش مهمی در سرد کردن محیط دارند و به این ترتیب آتش را کم کرده و از بین می برند.

آتش‌سوزی از سه ضلع حرارت، اکسیژن و ماده سوختنی ایجاد می شود و هر نوع کپسول با تأثیر گذاشتن روی یکی از این اضلاع سبب خاموش شدن آتش می شود. برخی از کپسول ها خاصیت خفه کردن آتش را دارند و با مانع شدن از رسیدن اکسیژن به ماده مشتعل آتش را خفه می کنند. کپسول های دیگر نیز با قطع زنجیره آتش به خاموش کردن حریق کمک می کنند.

• کپسول آتش نشانی حاوی آب

کپسول آتش نشانی حاوی آب یکی از بهترین کپسول ها برای خاموش کردن آتش کلاس A است زیرا به خاکستر ایجاد شده از این مواد سوختنی نفوذ کرده و سبب خنک شدن آن و اتمام آتش‌سوزی می شود. از این نوع کپسول به هیچ وجه نباید برای خاموش کردن آتش‌سوزی ناشی از سوختن یا اتصال مواد الکتریکی و همچنین سوختن مایعات قابل اشتعال استفاده کنید زیرا آتش‌سوزی را بیشتر کرده و صدمات جدی مانند برق گرفتگی را نیز به وجود می آورد. این نوع کپسول آب را اسپری می کند و به این ترتیب باعث خاموش شدن آتش می شود.

چند نمونه از کپسول آتش نشانی حاوی آب:

1. کپسول ۲۵ کیلویی آب و گاز دژ
2. کپسول ۵۰ کیلویی آب و گاز دژ

• کپسول آتش نشانی حاوی بخار آب

با استفاده از این کپسول آتش نشانی حاوی بخار آب سرعت اطفای حریق افزایش می یابد. از این نوع کپسول ها می توانید برای خاموش کردن آتش کلاس A، کلاس B، کلاس C و کلاس E استفاده کنید.

• کپسول آتش نشانی کربن دی اکسید

یکی از رایج ترین و کاربردی ترین کپسوهای آتش نشانی، کپسول آتش نشانی کربن دی اکسید است که معمولا در محیط های بسته و خانه ها استفاده می شود. کربن دی اکسید این کپسول مانع از رسیدن اکسیژن به ماده سوختنی شده و آتش را خاموش می کند. این گاز غیر سمی است و نیازی به نگرانی در این مورد نیست و می توان به راحتی از آن حتی در آشپزخانه و در مجاورت مواد خوراکی نیز استفاده کرد. از این کپسول می توان برای اطفای حریق کلاس B، کلاس D و کلاس E  استفاده کرد.

چند نمونه از کپسول های حاوی CO2:

1. کپسول آتش نشانی ۳ کیلوگرمی بایا مدل CO2

2. کپسول آتش نشانی co2 آذر ظرفیت ۶ کیلوگرمی

3. کپسول آتش نشانی CO2 دژ ظرفیت ۳ کیلوگرمی

4. کپسول آتش نشانی آریا ظرفیت ۶ کیلوگرمی

• کپسول آتش نشانی فوم

از کپسول های حاوی فوم معمولا برای اطفای حریق کلاس A و کلاس B استفاده می شود. فوم سطح ماده سوختنی را پوشانده و مانع از رسیدن اکسیژن به آن می شود و به این ترتیب آتش خاموش خواهد شد.

• کپسول آتش نشانی حاوی پودر

یکی از رایج ترین و پر مصرف ترین تجهیزات آتش نشانی، کپسول آتش نشانی حاوی پودر است. این نوع کپسول را با نام های کپسول abc و کپسول پودر و گاز نیز می شناسند. منع استفاده از این کپسول زمانی است که روغن های خوراکی آتش گرفته باشند. استفاده از این کپسول برای خاموش کردن آتش‌سوزی کلاس A، کلاس B و کلاس C گزینه ای کاملا مناسب است.

چند نمونه از کپسول های آتش نشانی پودری:

1. کپسول آتش نشانی ۱۲ کیلویی پودری بایا

2. کپسول ۵۰ کیلویی پودر و گاز دژ

3. کپسول آتش نشانی پودری دژ ظرفیت ۱۲ کیلوگرمی

• کپسول آتش نشانی حاوی مواد شیمیایی خیس

از کپسول آتش نشانی حاوی مواد شیمیایی خیس می توانید برای خاموش کردن آتش مربوط به کلاس A و کلاس F استفاده کنید. مواد شیمیایی خیس درون این نوع کپسول ها موادی مانند پتاسیم بی کربنات هستند که با بالا رفتن دما به کربن دی اکسید تبدیل می ‌شوند.

نکاتی مهم برای انجام اطفای حریق

مهم ترین نکته در انجام اطفای حریق این است که با تشخیص کلاس آتش‌سوزی از مناسب ترین روش برای خاموش کردن آن استفاده کنید. سیستم اطفای حریق به دو نوع دستی و اتوماتیک تقسیم می شود که شما باید با توجه به نوع و شدت آتش‌سوزی و تجهیزات آتش نشانی در دسترس از بهترین سیستم اطفای حریق استفاده کنید تا آتش را مهار یا خاموش نمایید.

انتخاب روش و تجهیزات مناسب به خاموش شدن آتش و جلوگیری از بروز حوادث و مشکلات کمک زیادی می کند همچنین سرعت و موفقیت اطفای حریق را افزایش می دهد.

نکات مهم در هنگام آتش‌سوزی

به یاد داشته باشید که در حین آتش‌سوزی تنفس دود و گازهای سمی موجود در حریق بسیار خطرناک است و حتی ممکن است منجر به مرگ شود به همین دلیل در هنگام آتش‌سوزی باید سعی کنید بلافاصله محیط را ترک کنید اما اگر امکان ترک محیط وجود نداشت باید به اتاقی که پنجره دارد بروید و پنجره را باز کنید تا هوای تازه برای تنفس داشته باشید. همچنین در اتاق را با پتو طوری بپوشانید که دود وارد اتاق نشود. در صورتی که لباس شما آتش گرفته است باید روی زمین بغلتید تا آتش آن خاموش شود.

برای مهار آتش باید به مثلث آتش توجه کنید یعنی اکسیژن، ماده سوختنی و حرارت و با از بین بردن یکی از این اضلاع یا تمام آن ها آتش‌سوزی را مهار نمایید. استفاده از تجهیزات آتش نشانی خصوصا کپسول آتش نشانی مناسب با نوع و حجم آتش می تواند به شما در اطفای به موقع حریق کمک کند. در درجه اول بهتر است فضا را ترک کنید اما اگر امکان خارج شدن نیست بهتر است تا زمان رسیدن آتش نشانان لوازم الکتریکی را از آتش دور کنید.

برای ترک ساختمان در هنگام آتش‌سوزی به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید زیرا ممکن است آسانسور به دلیل آتش‌سوزی گیر کند. بهتر است دور دهان و بینی خود یک دستمال خیس  ببندید و از پله های اضطراری استفاده کنید. به یاد داشته باشید که هر نوع کپسول برای نوع خاصی از آتش‌سوزی مناسب است و استفاده نادرست از این تجهیزات می تواند مشکلات جدی ایجاد کند. فراموش نکنید اگر آتش‌سوزی ناشی از سوختن مایعات نفتی است نباید از آب استفاده کنید زیرا آتش را بیشتر می کند.

نکات مهم بعد از آتش‌سوزی

مهم ترین اقدامی که بعد از وقوع آتش‌سوزی باید انجام دهید تماس با مرکز آتش نشانی و در صورت نیاز تماس با اورژانس است. همچنین باید بلافاصله کنتور برق را قطع کنید و با خاموش کردن سیستم های تهویه هوا از رسیدن اکسیژن بیشتر به ماده سوختنی مانع از گسترش و افزایش آتش شوید. اگر می توانید بهتر است هرچه سریع تر محیط را ترک کنید اما اگر مجبور به ماندن در آن فضا هستید بهتر است با تماس به آتش نشانی از آن ها راهنمایی بخواهید و تا زمان رسیدن آتش نشانان طبق توصیه های آن ها عمل کنید. وجود تجهیزات آتش نشانی خصوصا کپسول آتش نشانی در این مواقع بسیار کمک کننده است.